Kan Uyuşmazlığı Hakkında Bilmen Gereken Her Şey

Hamile olduğunuzu öğrendiğiniz o ilk muayene… Heyecan, mutluluk ve bir dizi yeni terimle tanışma anı. Doktorunuz sizden ve eşinizden kan grubu testi istediğinde, aklınıza muhtemelen “kan uyuşmazlığı” terimi gelmiştir. Kulağa ne kadar korkutucu gelse de, baştan söyleyelim: Kan uyuşmazlığı, günümüzde hamilelik takibinde %100 başarıyla yönetilen bir durumdur.

Peki nedir bu “artılar” ve “eksiler” arasındaki mesele? O “meşhur iğne” neden yapılır ve asıl kimi korur?

1. Kan Uyuşmazlığı (Rh Uyuşmazlığı) Nedir?

Bu konuyu anlamak için kan gruplarımızdaki “Rh” faktörünü bilmemiz gerekiyor. Kanınızdaki alyuvarlarda “Rh” adında bir protein varsa Rh Pozitif (+), yoksa Rh Negatif (-) olarak adlandırılırsınız.

Kan uyuşmazlığı (veya tıbbi adıyla Rh İmmünizasyonu), sadece ve sadece şu senaryoda gündeme gelir:

• Anne Adayı: Rh Negatif (-)
• Baba Adayı: Rh Pozitif (+)

Bu durumda, bebeğinizin kan grubunun Rh Pozitif (+) olma ihtimali vardır. İşte “uyuşmazlık” dediğimiz mesele de tam olarak budur: Annenin (Rh-) vücudu ile bebeğin (Rh+) kanının potansiyel “anlaşmazlığı”.

KİMLER RAHAT EDEBİLİR?

• Eğer siz (anne) Rh Pozitifseniz, eşinizin kan grubu ne olursa olsun kan uyuşmazlığı sorunu yaşamazsınız.
• Eğer hem siz (anne) hem de eşiniz Rh Negatifseniz, bebeğiniz de Rh Negatif olacağı için bir uyuşmazlık söz konusu olamaz. Bu makalenin geri kalanı, yalnızca Rh Negatif (-) anne adaylarını ilgilendirmektedir.

2. Neden İlk Bebek Değil de, İkinci Bebek Risk Altında?

Bu, konunun en kafa karıştırıcı ama en kilit noktasıdır.

Anne ile bebeğin kan dolaşımları hamilelik boyunca ayrıdır; birbirine karışmaz. Ancak doğum sırasında (veya düşük, kürtaj, amniyosentez ya da kanama gibi durumlarda) bebeğin Rh Pozitif (+) kanından çok az bir miktar, annenin Rh Negatif (-) kanına karışabilir.

Annenin bağışıklık sistemi, bu Rh Pozitif (+) kan hücrelerini “yabancı bir istilacı” olarak algılar ve onlara karşı savaşmak için “antikor” adı verilen savunma askerleri üretir.

• İlk bebek, bu antikorlar üretilene kadar çoktan doğmuş ve güvende olur.
• Asıl Mesele İkinci Gebelikte Başlar: Anne vücudu artık “hazırlıklı” bir ordudur. Eğer ikinci bebek de Rh Pozitif (+) ise, annenin daha önce ürettiği o hazır bekleyen antikorlar, plasentayı kolayca geçerek bebeğin kan dolaşımına ulaşır.
• Bu antikorlar, bebeğin Rh Pozitif (+) kan hücrelerine “saldırır” ve onları parçalamaya başlar.

3. “Tedavi Edilmezse” Ne Olur? (Eritroblastozis Fetalis)

Bu antikor saldırısı, bebeğin kırmızı kan hücrelerinin hızla yok olmasına neden olur. Vücut bu yıkımı telafi etmek için durmadan yeni ama “olgunlaşmamış” kan hücreleri üretir. Bu duruma Eritroblastozis Fetalis denir.

Bu tablo, bebekte şu ciddi sorunlara yol açabilir:

• Şiddetli Kansızlık (Anemi): Bebeğe yeterli oksijen gitmemesine neden olur.
• Ağır Sarılık: Parçalanan kan hücrelerinden açığa çıkan “bilirubin” maddesi bebekte birikir.
• Kalp Yetmezliği: Kansızlıkla başa çıkmaya çalışan bebeğin kalbi aşırı yorulur.
• Beyin Hasarı (Kernikterus) ve en kötü senaryoda anne karnında kayıp.

ÖNEMLİ NOT: Bu korkutucu senaryolar, yalnızca durumun fark edilmediği ve o “meşhur iğnenin” yapılmadığı durumlarda geçerlidir. Günümüzdeki rutin takiplerde buna asla izin verilmez.

4. Çözüm: Mucizevi Koruyucu “Kan Uyuşmazlığı İğnesi” (Anti-D)

İşte modern tıbbın devreye girdiği yer burasıdır. Bu iğne (Rh İmmünoglobülin veya RhoGAM olarak da bilinir), annenin bağışıklık sistemini “kandıran” akıllı bir kalkandır.

Nasıl Çalışır? Bu iğne, “pasif antikorlar” içerir. Anneye enjekte edildiğinde, annenin kanına karışmış olabilecek o “istilacı” Rh Pozitif (+) bebek kan hücrelerini, annenin kendi bağışıklık sistemi fark edip kendi askerlerini (antikorlarını) üretmeden önce bulur ve sessizce yok eder.

Böylece annenin vücudu, bir sonraki hamilelik için tehlike oluşturacak o kalıcı “antikor ordusunu” hiçbir zaman üretmemiş olur.

5. Sizin Hamilelik Takviminiz: İğne Ne Zaman Yapılır?

Eğer Rh Negatif (-) bir anne adayıysanız ve eşiniz Rh Pozitif (+) ise, doktorunuz sizi şöyle yönlendirecektir:

1. Hamileliğin Başında: Kan grubunuz teyit edilir ve kanda antikor üretip üretmediğinizi görmek için “İndirekt Coombs” testi yapılır. (Eğer daha önceden bir iğnesiz doğum/düşük yaşadıysanız antikorunuz olabilir).
2. Hamileliğin 28. Haftası: Testiniz temizse, yani antikorunuz yoksa, doktorunuz size ilk doz koruyucu iğneyi yapar. Bu iğne, doğuma kadar olan sürede yaşanabilecek sızıntılara karşı sizi ve bir sonraki bebeğinizi korur.
3. Doğum Anı: Bebeğiniz doğar doğmaz, kordon kanından kan grubu öğrenilir.
   • Senaryo A: Bebek Rh Negatif (-) ise harika! Zaten bir uyuşmazlık yok. Başka hiçbir şey yapmaya gerek kalmaz.
   • Senaryo B: Bebek Rh Pozitif (+) ise, doğum sırasında kanınızın karışmış olma ihtimaline karşı, anneye doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde ikinci doz iğne yapılır. Bu, bir sonraki hamileliğinizi güvence altına alır.

Unutmayın: Bu iğne ayrıca düşük, kürtaj, dış gebelik, amniyosentez, kaza/darbe veya hamilelikte yaşanan herhangi bir vajinal kanama sonrasında da mutlaka yapılmalıdır.

Peki ya AB0 Uyuşmazlığı Nedir?

Bu, Rh uyuşmazlığından farklı ve genellikle çok daha hafif bir durumdur. Genellikle annenin kan grubu 0, bebeğin ise A veya B olduğu durumlarda görülür.

Rh uyuşmazlığının aksine, AB0 uyuşmazlığı ilk bebeği etkileyebilir ve genellikle doğumdan sonra hafif veya orta şiddette bir sarılığa neden olur. Bebek doktorları (pediatristler) bu duruma tamamen hakimdir ve “fototerapi” (ışık tedavisi) ile kolayca yönetilir.

Özetle;

Kan uyuşmazlığı, adının yarattığı endişenin aksine, takibi ve çözümü en net olan hamilelik durumlarından biridir. Tek yapmanız gereken, kan grubunuzu bilmek, doktorunuzun takip ve testlerini aksatmamak ve o “meşhur iğnenin” zamanlamasını kaçırmamaktır.

Yasal Uyarı: Bu makale, bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Lütfen herhangi bir sağlık sorunu için doktorunuza danışın.